Trước thực trạng tỉ lệ người mắc bệnh gan ngày càng tăng đến mức đáng báo động. Sự cấp thiết tìm ra một biện pháp đường dài để bảo vệ lá gan khỏi tổn thương, hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan thôi thúc các nhà khoa học tìm tòi, nghiên cứu không ngừng nghỉ. Đặc biệt, các đề tài về dược liệu được ưu tiên phát triển vì tính hiệu quả, thực tế và an toàn đối với người bệnh. Trong đó, Dược liệu quý Ưng Bất Bạc đã được đầu tư nghiên cứu bài bản trong suốt 10 năm trời.
Dược liệu quý ngàn năm trong các Y văn cổ
Ưng Bất Bạc hay còn gọi là Điều Bất Túc, (tên khoa học: Zanthoxylum avicennae), là loại cây gỗ nhỏ, thân có gai, vỏ màu vàng, cành mang nhiều gai thẳng đứng và ngắn. Cây rất nhiều lá rậm rạp, quanh năm có gai nhọn sắc, lá trên cây cứng có nhiều gai nhọn, khiến chim chóc không thể đến làm tổ. Dược liệu phân bố tập trung ở Trung Quốc, Việt Nam, Lào và Campuchia. Ở nước ta, cây mọc ở các vùng rừng núi nhiều nơi từ Hòa Bình, Lạng Sơn, Huế, Quảng Nam…
Từ ngàn năm nay, người dân địa phương đã sử dụng Ưng Bất Bạc như một loại dược liệu quý bảo vệ sức khỏe hàng ngày. Nhân dân thường lấy lá tươi về nấu ăn hoặc dùng khoảng 6-12g vỏ thân, vỏ rễ Ưng Bất Bạc phơi khô sắc uống hàng ngày sẽ có tác dụng trị mẩn ngứa, mụn nhọt, giải độc gan rất tốt.
Theo các tài liệu Y văn cổ cả ở Việt Nam và Trung Quốc: Ưng Bất Bạc là loại dược liệu có vị cay, tính ấm, quy kinh can, tỳ, vị. Công năng giúp trừ phong, lợi thấp, hoạt huyết, thông lạc, lợi niệu, tiêu thũng. Trong các bài thuốc, Ưng Bất Bạc được sử dụng để điều trị viêm gan vàng da, viêm gan mạn tính, vàng da phù thũng, thận viêm phù thũng, tổn thương do vấp ngã, viêm khớp phong thấp, lưng cơ đau mỏi, vùng bụng đau, bạch đới, cảm mạo, đau họng, ho, sốt rét.Theo Từ điển Cây thuốc Việt Nam, Ưng Bất Bạc có tác dụng khu phong lợi thấp, hoạt huyết chỉ thống, hành khí, lợi thủy. Liều dùng rễ 30-60g, quả 3-6g, dạng thuốc sắc. Dùng ngoài lấy lá giã đắp hoặc nấu nước tắm rửa chỗ mẩn ngứa, ghẻ lở.
Theo Toàn quốc Trung thảo dược hối biên và Trung dược đại từ điển, Ưng Bất Bạc vị đắng, cay, hơi ấm; công năng trừ phong thấp, hoạt huyết giảm đau; rễ trị viêm gan vàng da, viêm thận phù thũng, viêm khớp dạng thấp; quả trị đau dạ dày, đau bụng; lá (giã đắp) trị té ngã tổn thương, cơ lưng tổn thương vì làm nặng, viêm tuyến vú, đinh nhọt.
Một số bài thuốc trị bệnh gan từ dược liệu quý Ưng Bất Bạc
Bệnh Viêm gan mạn tính
Ưng Bất Bạc 60g, kê nội kim 12g. Dùng nước sắc uống hàng ngày có tác dụng ngăn ngừa sự tiến triển của virus, giảm các đau tức bụng phải, hết mệt mỏi, chán ăn…
Bệnh Viêm gan vàng da
Ưng Bất Bạc, lá Tử châu thảo mỗi loại 30g, Đại phong diệp 15g. Dùng nước sắc chia 3 lần uống/ngày.
Bệnh do can thận hư tổn
Lâm sàng biểu hiện, tiểu bí, lượng ít, ù tai, lưỡi đỏ, rêu ít, mạch tế. Sử dụng Tri bá địa hoàng thang ích thận dưỡng can, thanh nhiệt tả hỏa. Ưng Bất Bạc, Địa cần thảo mỗi loại 15g, Hoàng bá, Sinh địa, Phục linh mỗi loại 12g, Tri mẫu, Sơn Dược, Trạch tả, Đan bì, Sơn thù nhục mỗi loại 9g.
Đánh thức tiềm năng dược liệu quý ngàn năm Ưng Bất Bạc.
Theo PGS. TS Nguyễn Thượng Dong – Nguyên viện trưởng Viện dược liệu chia sẻ: Khoa học hiện đại chứng minh Ưng bất bạc chứa nhiều alcaloid như dictamin, skimmianin, culantramin thuộc nhóm quinolin. Vỏ thân, vỏ rễ và lá chứa tinh dầu và các flavonoid quý như diosmin, avicin, avicenin, magnoflorin, hesperidin và nhiều chất khác thuộc nhóm Lignan, có cấu trúc hóa học gần giống silymarin rất đặc hiệu cho bệnh gan. Hesperidin trong Ưng bất bạc đã được chứng minh có tác dụng hỗ trợ phục hồi, tái tạo tế bào gan, ngăn ngừa xơ gan. Các nhà nghiên cứu Ai Cập và Thái Lan chứng minh Hesperidine có khả năng hỗ trợ chống oxy hóa tế bào gan, chống gốc tự do, hỗ trợ ngăn ngừa tổn thương gan, hỗ trợ viêm gan do hóa chất và thuốc tân dược trên mô hình COX1 và COX2, hỗ trợ ngăn ngừa sự tạo thành collagen ở tế bào gan dẫn đến xơ gan và phòng ngừa gan nhiễm mỡ.
Diosmin có tác dụng hỗ trợ làm giảm tổn thương tế bào gan do rượu, tăng cường chuyển hóa và đào thải ethanol, hạ men gan, tăng cường chức năng gan, cải thiện các chỉ số glucosa máu, cholesterol, ure máu và hạ các men gan như AST và ALT. Các lignan có cấu trúc phytoestrogen, nên có tác dụng chống oxy hóa, đào thải các gốc tự do mạnh, tái tạo các tế bào gan bị tổn thương. Tinh dầu trong Ưng bất bạc chủ yếu thuộc nhóm monoterpen và sesquiterpen, có hoạt tính hỗ trợ kháng khuẩn mạnh.
Nghiên cứu tại Đài Loan năm 2012 cho kết quả: Diosmin và Hesperidine có trong Ưng Bất Bạc được chứng minh có tác dụng hỗ trợ giảm mức độ tổn thương gan trên bệnh nhân xơ gan, ngăn ngừa hình thành các tế bào gan xấu.
Trước các bằng chứng khoa học cụ thể rõ ràng về hiệu quả ưu việt của Ưng Bất Bạc trên phục hồi và bảo vệ sức khỏe đường dài của gan, các chuyên gia đánh giá rằng dược liệu quý Ưng Bất Bạc chính là hướng đi mới cho các liệu pháp hỗ trợ bảo vệ gan, giải độc gan, phục hồi các tổn thương gan sớm.
